Το Σάββατο που μας πέρασε ήταν σημαδιακή μέρα. 11 Σεπτεμβρίου έγραφε το ημερολόγιο και πολλοί από εμάς φέραμε στο νου μας τη στιγμή εκείνη πριν 20 ακριβώς χρόνια, όταν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, λάμβανε χώρα (και από κάποια στιγμή σε ζωντανή μετάδοση) αυτό που από πολλούς ονομάστηκε η μεγαλύτερη τρομοκρατική επίθεση όλων των εποχών στην Αμερική. Ας θυμηθούμε τα γεγονότα. Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, σε τέσσερα πολιτικά αεροσκάφη σε πτήση εντός των Η.Π.Α., εκδηλώθηκε αεροπειρατεία. Τα τρία από αυτά οδηγήθηκαν από τους αεροπειρατές και προσέκρουσαν στους Δίδυμους Πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου και το Πεντάγωνο, ενώ το τέταρτο συνετρίβη σε ανοικτό χώρο. Οι Δίδυμοι Πύργοι κατέρρευσαν λίγη ώρα μετά την συντριβή των αεροσκαφών επάνω τους, προκαλώντας χιλιάδες απώλειες. Τις επιθέσεις, σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν από την αμερικανική κυβέρνηση, πραγματοποίησαν ισλαμιστές τρομοκράτες, της οργάνωσης Αλ Κάιντα, με αρχηγό της τον Οσάμα μπιν Λάντεν. Οι επιθέσεις της 11 Σεπτεμβρίου 2001 αποτελούν κομβικό σημείο της παγκόσμιας ιστορίας, έχοντας προκαλέσει πολλές αλλαγές στις διεθνείς σχέσεις, στην κοινωνική και πολιτική ζωή σε όλο τον κόσμο. Ορισμένα από τα αποτελέσματα, ήταν η αντίδραση των ΗΠΑ και συμμάχων τους, προκαλώντας ή επισπεύδοντας την εισβολή αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Επίσης εκατοντάδες ύποπτοι για τρομοκρατικές ενέργειες έχουν συλληφθεί και κρατηθεί με ή χωρίς κατηγορίες και δικαστική κάλυψη.
Εδώ πια σταματά η αναφορά των γεγονότων και αρχίζει η αποτίμησή τους. Μπορεί, αλήθεια, να θεωρηθεί η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους ως ένα από τα συγκλονιστικότερα γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας; Εύκολα θα μπορούσε να δώσει κανείς θετική απάντηση, αν αναλογιστεί τις τεράστιες επιπτώσεις σε όλη την παγκόσμια κοινότητα, τόσο σε πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο, όσο και στον τρόπο ζωής, στις κοινωνικές σχέσεις και τις επικοινωνίες, αλλά και στην εφαρμογή και τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Καταρχάς, μετά τις επιθέσεις αυτές άλλαξαν πάρα πολλά πράγματα στον τρόπο με τον οποίο ταξιδεύει κανείς αεροπορικώς. Θεωρητικά, με τις αλλαγές αυτές τα ταξίδια έγιναν ασφαλέστερα, καθώς κανείς πλέον δεν μπορεί να μπει στο πιλοτήριο του αεροπλάνου. Η ακραία εφαρμογή, όμως, των κανονισμών αυτών μπορεί να οδηγήσει σε τραγωδίες όπως αυτή πριν χρόνια στις Άλπεις, με τον πιλότο που οδήγησε το αεροπλάνο στο βουνό, χωρίς κανείς να μπορεί να μπει στο πιλοτήριο για να τον σταματήσει. Παράλληλα με όλα αυτά, η ανασφάλεια και ο φόβος της τρομοκρατίας οδήγησε σε μια γενική τάση κεντρικού ελέγχου των πάντων από κρατικές, διακρατικές ή μυστικές υπηρεσίες ασφαλείας. Κάμερες έχουν τοποθετηθεί πλέον παντού, δορυφόροι μας παρατηρούν από ψηλά και γενικότερα έχει πια εμπεδωθεί σε όλους μας ότι δεν υφίσταται πλέον απόρρητο συνομιλιών, προσωπική ζωή, ατομική άποψη, μ’ άλλα λόγια αυτό που είχε κατοχυρωθεί από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης ως η κυρίαρχη βούληση του πολίτη.
Η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνδυάζεται και με τη γενικότερη επικράτηση μιας αίσθησης που δικαιολογεί τον πόλεμο για τον πόλεμο με το άλλοθι του λεγόμενου προληπτικού πολέμου. Η αρχή αυτή εκφράστηκε από τον πρώην πρόεδρο των Η.Π.Α. Τζωρτζ Μπους Τζούνιορ και με λίγα λόγια πρεσβεύει τη λογική της βίας. Επειδή υπάρχει περίπτωση να με χτυπήσεις (πώς και από ποιους επιβεβαιώνεται αυτή η πρόθεση ή η πιθανότητά της δεν έχει σημασία, όπως αποδείχτηκε με τα δήθεν πυρηνικά όπλα του Ιράκ), εγώ ξεκινάω να σε χτυπάω πρώτος, προκειμένου να αποφύγω το (ενδεχόμενο και όχι σίγουρο) χτύπημά σου, για να προστατέψω τους πολίτες μου. Το τι θα πάθουν οι δικοί σου οι πολίτες δεν με ενδιαφέρει και στο κάτω-κάτω της γραφής, ας πρόσεχαν! Είναι η λογική της ωμής βίας, αυτή ακριβώς που έχει οδηγήσει στην αναμόχλευση παθών και εντάσεων που για πολλές δεκαετίες είχαν εξισορροπηθεί στη Μέση Ανατολή. Η αναμόχλευση αυτή οδήγησε σε γενικότερες ανακατατάξεις στο μουσουλμανικό τόξο της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής (Λιβύη, Αίγυπτος, Συρία) με αποτέλεσμα την έκρηξη όχι μόνο πολιτικοστρατιωτικών προβλημάτων αλλά και κοινωνικών. Η προσφυγιά, η μετανάστευση, η φτώχεια έρχονται να προστεθούν στα ήδη τεταμένα προβλήματα των Ευρωπαϊκών χωρών (κυρίως του Νότου) με ενδεχόμενο αποτέλεσμα μια ευρύτερη κοινωνικοπολιτική σύγκρουση στο εσωτερικό της Ευρώπης. Είναι η αρχή ενός ντόμινο με απρόβλεπτες συνέπειες.
Μπορούσε κανείς να τα προβλέψει όλα αυτά 20 χρόνια νωρίτερα; Φανταζόταν άραγε κανείς σε ποιες και πόσες αλλαγές θα οδηγούμασταν από ένα γεγονός που φαινομενικά μόνο απειλούσε κυρίως τις Η.Π.Α.; Δεν νομίζω ότι ήταν δυνατόν να ξετυλίξει κάποιος ένα τόσο μπερδεμένο κουβάρι. Πολύ περισσότερο δεν νομίζω πως θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί το μέγεθος του φόβου και της ανασφάλειας που θα δημιουργούσαν οι εξελίξεις που προαναφέραμε σε συνδυασμό με την εμφάνιση και την εξάπλωση του κορωνοϊού, μέσα σ’ ένα πλέγμα κυριαρχίας μιας οικονομίστικης λογικής που αντιμετωπίζει την ανθρώπινη οντότητα ως μετρήσιμο υλικό αγαθό. Ζούμε στον καιρό του φόβου και της ανησυχίας. Όμως, με τη γνώση όλων όσα προηγήθηκαν, αλλά και την εμπειρία του τι μπορεί να επιφέρει η στυγνή εξυπηρέτηση συμφερόντων, οφείλουμε όλοι να επαγρυπνούμε και να αγωνιζόμαστε για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων μας και για την αξιοπρέπειά μας. Κυρίως αυτή!
Γράφει ο
Κώστας Κωσταβασίλης