Το 2023 μπαίνει με τις ευχές όλων μας να το συνοδεύουν, ώστε να είναι μια πραγματικά καλή χρονιά. Μακάρι να αποδειχθεί ουσιαστικά καλύτερη χρονιά από τις προηγούμενες, αλλά, χωρίς να θέλω να γίνομαι μάντης κακών, δεν αρκούν μόνο οι ευχές ή ακόμη και οι επιθυμίες μας για την εξέλιξη οποιασδήποτε χρονιάς. Ας θυμηθούμε με τι προσδοκίες περιμέναμε το 2021, σε σχέση με το 2020, και πώς εξελίχθηκε στη συνέχεια.
Εδώ που τα λέμε, αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, όλη αυτή η υπόθεση με τις ευχές, πέρα από την ανάγκη των ανθρώπων να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο αισιοδοξίας και ελπίδας για να βρουν τη βάση να προσπαθούν για το καλύτερο, διαμόρφωσε και μια βολική δικαιολογία για όλους όσοι ευθύνονται για το χάλι που επικρατεί σήμερα στην ανθρωπότητα. Δεν φταίει το κακόμοιρο το έτος αν οι άνθρωποι έχουν χάσει την ανθρωπιά τους και στο βωμό του κέρδους έχουν ρημάξει τα συστήματα υγείας και έχουν θέσει την υγεία σε δεύτερο επίπεδο μέχρι που να φτάσουν να κινδυνεύουν σοβαρά το ίδιο και οι πλούσιοι και οι φτωχοί. Δε μας φταίει κανένα έτος για το γεγονός ότι η επέκταση του αστικού ιστού έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που να καταστρέφει οικοσυστήματα και να φέρνει τον άνθρωπο όλο και πιο κοντά σε σπάνιους ιούς, περίεργες ασθένειες και ζώα τα οποία κανονικά θα έπρεπε να βρίσκονται μακριά του, μέσα στη ζούγκλα. Δε φταίει ο κακός μας ο χρόνος για το γεγονός της κλιματικής αλλαγής που κάνει ακόμα πιο εύκολη τη διάδοση κάθε ιού αυξάνοντας τον κίνδυνο για όλους μας. Δημιουργήματα του ανθρώπου είναι όλα τούτα και, δυστυχώς, απ’ ό,τι φαίνεται, ο άνθρωπος δε μοιάζει να έχει διδαχθεί από τα παθήματά του.
Αν θα έπρεπε να διαλέξω μια ευχή στην οποία θα μπορούσαμε να επικεντρωθούμε για το 2023, αυτή θα ήταν να προσπαθήσουμε να απαλλαγούμε από το φόβο. Η πανδημία και ό,τι την ακολούθησε άφησε σε όλους μας μια διάχυτη φοβία, κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με τις σχέσεις μας με το συνάνθρωπο, την εμπιστοσύνη μας στο κράτος πρόνοιας και τη δυνατότητά του να προστατεύσει το αγαθό της υγείας. Θα θυμίσω, μόνο, ότι το 2021 μπήκε με την υπόσχεση της «Επιχείρησης ελευθερία», για να αποδειχθεί όχι και τόσο ελεύθερο όσο αρχικά φαινόταν. Ας επισημανθεί, επίσης, ότι η πληροφόρηση σχετικά με τα ζητήματα του κορωνοϊού έχει αφεθεί περισσότερο σε τηλεοπτικούς διάττοντες αστέρες παρά σε υπεύθυνους επιστήμονες. Δεν είναι παράλογο, λοιπόν, που ο φόβος (αν όχι ο φόβος, οπωσδήποτε η καχυποψία), αντί να μειώνεται συνεχίζει να υπάρχει. Παρόλο που τα εμβόλια υπάρχουν και φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης, δεν υπάρχει σαφής ενημέρωση για τις επιπτώσεις τους, με αποτέλεσμα να εικάζει ο καθένας ό,τι θέλει.
Θα πει κανείς, σύμφωνα και με το λαϊκό γνωμικό ότι «ο φόβος φυλάει τα έρημα», αλλά δεν είναι πάντα ακριβές αυτό. Δε μπορεί να φτερνίζεσαι ή να πονάει ο λαιμός σου και να ψάχνεσαι με τα τεστ να δεις τι μπορεί να έχεις, για να μη διασπείρεις κόβιντ ή γρίπη! Αυτό θα έπρεπε να μην είναι στην αποκλειστική ευθύνη του καθενός, αλλά μάλλον στη φροντίδα του πρωτοβάθμιου τομέα υγείας. Δε μπορεί να υπάρξει κάποιος μπούσουλας που θα μπορούσαν να ακολουθούν όλοι; Αλλά, δυστυχώς, ζούμε στην εποχή όπου κύριο μέλημα όλων όσοι διαχειρίζονται τις τύχες μας δεν είναι ο άνθρωπος, αλλά το χρήμα. Γι’ αυτό, ας μη νομίσουμε ότι η αλλαγή χρονιάς από μόνη της είναι αρκετή για να αλλάξουν και τα δεδομένα στον κόσμο μας, έτσι όπως τον έχουμε καταντήσει. Πάνω απ’ όλα θα πρέπει να αλλάξει η κυρίαρχη αντίληψη για την πολιτική και τον άνθρωπο.
Αυτή τη στιγμή έχει κυριαρχήσει σε παγκόσμιο επίπεδο η λογική του κέρδους, η αντίληψη ότι ο άνθρωπος πρέπει να υπηρετεί την οικονομία, τους οικονομικούς δείκτες και το κέρδος και όχι η οικονομία και το χρήμα να υπηρετούν τον άνθρωπο. Έχει κατακτηθεί η ανθρώπινη ψυχή και οι κοινωνίες μας από τη βουλιμία του πλούτου και από την απληστία των ισχυρών. Είναι αυτό που δεν επιτρέπει στις κυβερνήσεις να στηρίξουν τους μικρομεσαίους και τους ελεύθερους επαγγελματίες, αφήνοντάς τους βορρά στις διαθέσεις των μεγάλων αλυσίδων. Είναι αυτό που απομυζά από τις πιο αδύναμες χώρες κάθε διαθέσιμο πόρο στο βωμό του κέρδους των μεγαλύτερων, με πρόσχημα τη λογική της δήθεν συνεργασίας σε διακρατικό επίπεδο. Είναι αυτό που δεν επιτρέπει ούτε την ενίσχυση των δημόσιων συστημάτων υγείας προς όφελος του κέρδους. Πάνω σε αυτά οφείλουμε όλοι να προβληματιστούμε και να δούμε πώς και τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να τελειώσει όσο το δυνατόν συντομότερα η κυριαρχία του φόβου, αλλά και να μην επαναληφθούν αντίστοιχα φαινόμενα στο εγγύς ή και το απώτερο μέλλον.
Πολύ περισσότερο θα πρέπει να κινητοποιηθούμε ούτως ώστε να ενισχυθεί η ιδέα της δημοκρατίας η οποία κινδυνεύει όλο και περισσότερο από τη λογική της αδιαφορίας για τον άνθρωπο και της υποχώρησης του κράτους πρόνοιας. Η φτωχοποίηση, η ενίσχυση της πολιτικής επιδομάτων ή και των διάφορων «πας» (δελτίων, επιδομάτων ή όπως αλλιώς θέλουμε να τα πούμε), η απολιτική αντιμετώπιση των πολιτικών ζητημάτων όπως η υγεία, η παιδεία, η πρόνοια, οδηγούν σε αποδυνάμωση της δημοκρατίας κι αυτός μάλλον είναι ο μεγαλύτερος φόβος τον οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
Ας ελπίσουμε ότι το 2023 θα κάνουμε όλοι (κυβέρνηση, πολίτες, πολιτικοί, Ευρωπαίοι και μη εταίροι) τα βήματα που πρέπει να γίνουν προς αυτή την κατεύθυνση.