Η 18η Απριλίου κάθε χρόνου έχει ορισθεί από την UNESCO και το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ΙCOMOS) ως Παγκόσμια Ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς Η επέτειος αυτή αποβλέπει στην ευαισθητοποίηση του κοινού στο σημαντικό θέμα της προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Για το σκοπό αυτό διοργανώνονται σ’ όλο τον κόσμο κάθε μορφής εκδηλώσεις, με τις οποίες επιδιώκεται όχι μόνο να γίνουν γνωστά στο ευρύτερο κοινό η σημασία των μνημείων κάθε χώρας και τα προβλήματά τους, αλλά και να προωθηθεί η υπόθεση της προστασίας και ένταξή τους στη σύγχρονη κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ζωή. Απώτερο στόχο αποτελεί τόσο η ενημέρωση και εξοικείωση των πολιτών με τον πολιτισμό, καθώς και η ευαισθητοποίηση τους σχετικά με θέματα που αφορούν την συντήρηση και προστασία του. Αποτελεί χρέος των κρατών η μέριμνα και η κατάλληλη αξιοποίησή της, δεδομένου των πολεμικών συρράξεων και τρομοκρατιών που την πλήττουν.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινιστεί πως η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να διαιρεθεί σε δυο κατηγορίες. Πιο συγκεκριμένα, μια κατηγορία περιλαμβάνει την υλική κληρονομιά. Δηλαδή την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά, το πλήθος των μνημείων  και των διαφόρων εκθεμάτων που κοσμούν τα μουσεία της χώρας. Η ιδιαιτερότητα που διαθέτει η Ελλάδα είναι ότι σε κάθε σπιθαμή εδάφους της φανερώνεται και κάποιο μνημείο. Η δεύτερη κατηγορία συμπεριλαμβάνει την άυλη κληρονομιά, η οποία είναι περισσότερο διευρυμένη. Πρωτίστως η γλώσσα αποτελεί την μεγαλύτερη κληρονομιά που οφείλει να μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά άθικτη. Γενικότερα όμως η άυλη κληρονομιά συμπεριλαμβάνει το πλήθος των ηθών, εθίμων και παραδόσεων. Καθώς ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε το Πάσχα, εν μέσω της Μεγάλης Εβδομάδας, είναι, νομίζω, ιδιαίτερα επίκαιρο να θυμηθούμε, μέσα στον ορυμαγδό της παγκοσμιοποίησης και την απώλεια μνήμης και συνείδησης που κομίζει μαζί της, ότι ένα μεγάλο μέρος από τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, πολύ περισσότερο το μέρος εκείνο που σχετίζεται με τα ήθη και τα έθιμα, αλλά και με τον τρόπο ζωής μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την Ορθοδοξία. Κι αυτό γίνεται πολύ ευκολότερα κατανοητό τις μέρες του Πάσχα.

Αυτό συμβαίνει γιατί μόνο εμείς έχουμε κατορθώσει να συνδυάσουμε, με μοναδικό ίσως τρόπο, το ελληνικό πνεύμα του μέτρου, με τη χριστιανική διδασκαλία της αγάπης και της συναδέλφωσης. Άλλωστε η Ανάσταση συμπίπτει με την άνθιση της Άνοιξης, τη μεγάλη γιορτή της Μητέρας Φύσης, ούτως ώστε το Θείο Μεγαλείο να φανερώνεται σ’ όλη του την έκταση, αντανακλώντας λίγη από τη λάμψη του και στον άνθρωπο. Κάπως έτσι ο Έλληνας μεταφέρεται από τη λύπη στη χαρά, από την πεσιμιστική διάθεση στην αισιοδοξία για μια καλύτερη ζωή, από το «βόηθα Παναγιά» στο «δόξα τω Θεώ». Και κάπως έτσι διαμορφώνεται το δικό μας Πάσχα, το Πάσχα το Ελληνικό, με όλα τα ήθη και τα έθιμα που το χαρακτηρίζουν, καθιστώντας το μοναδικό κι ανεπανάληπτο. Ένα από αυτά τα έθιμα είναι και η πασχαλινή λαμπάδα που ανάβουμε λίγο πριν τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου με το Άγιο Φως που ο ιερέας μεταφέρει από την Ωραία Πύλη ψάλλοντας το «Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός…». Μην μου πείτε ότι (μεγάλοι και μικροί) δεν αισθάνεστε ένα κάποιο δέος τη στιγμή εκείνη! Εγώ τουλάχιστον (αν μου επιτρέπετε μια μικρή εξομολόγηση) νιώθω να ξαναγίνομαι παιδί και να ξαναβρίσκω (έστω και για λίγο, έστω και παροδικά) λίγη από τη χαμένη παιδική αθωότητα, ειδικά όταν βλέπω εκείνη την ώρα τα χαρούμενα πρόσωπα των παιδιών.

Στις μέρες που διανύουμε, έχει μεγάλη σημασία να θυμόμαστε πώς προκύπτει το έθιμο της λαμπάδας και να μην πέφτουμε θύματα της παραπλάνησης των διαφημίσεων που προσπαθούν αν πουλήσουν πάσης φύσεως παιχνίδια με τη λαμπάδα ως παρεπόμενο (και δώρο, λέει, η λαμπάδα!). Πείτε μου σας παρακαλώ τι σχέση έχουν με την Ανάσταση, την Αγάπη προς τον συνάνθρωπο, τη συναδέλφωση, την επαφή με τη Φύση και την Άνοιξη, την Ελλάδα μας τέλος πάντων, όλα αυτά τα πολεμικά, τερατόμορφα, καταστρεπτικά πλαστικά παιγνίδια που προβάλλονται με στόχο να κινήσουν την προσοχή των μικρών παιδιών; Και πόσο κοντά στο πνεύμα του ελληνικού Πάσχα είναι οι λαμπάδες που δεν προσφέρονται ως αντικείμενο έκφρασης θρησκευτικών ή άλλων συναισθημάτων αλλά ως συνοδευτικό «παραγέμισμα» σχετικά καλαίσθητων ή ακόμα και τελείως ακαλαίσθητων παιγνιδιών, τα οποία όμως καλούν σε άμετρη κατανάλωση κι όχι σε κριτική και σκέψη;

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Πάσχα αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία, όχι μόνο της θρησκείας μας, αλλά και της ίδιας  μας της κουλτούρας, αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς, μια πρωτίστως ελληνική γιορτή που γίνεται για να φτάσουν τελικά οι χριστιανοί στην αποκάλυψη του γεγονότος που θα οδηγήσει στη σωτηρία. Στην Ανάσταση, δηλαδή, που αγγίζει  κάθε άνθρωπο και δίνει ελπίδα για να συνεχίσει στο δύσκολο δρόμο της ζωής. Το μήνυμα της Ανάστασης δίνει όχι μόνο ελπίδα, αλλά και δύναμη, όχι μόνο αφετηρία χαράς αλλά και κουράγιο. Με την προσδοκία της Ανάστασης, οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την αξία της ζωής, η οποία σήμερα θα πρέπει να γίνει αντικείμενο προστασίας. Δεν θα πρέπει, λοιπόν, στο βωμό της δήθεν προόδου και της όποιας παγκοσμιοποίησης να αφεθούμε και να απωλέσουμε τα χαρακτηριστικά που μας προσδιορίζουν εδώ και αιώνες ως έλληνες, μ’ άλλα λόγια την ανθρωπιά, το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, την αλληλεγγύη, την πίστη στη ζωή, την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο για μια πνευματική, τουλάχιστον, ανάσταση που θα μπορέσει να έρθει μέσα από την όποια κρίση βιώνουμε. Την ανάσταση που περιμένουμε, για μας και το λαό μας, δεν πρέπει να την περιμένουμε από τους όποιους αυτόκλητους σωτήρες (άλλωστε και την Ανάσταση της ψυχής ο Χριστός μας καλεί να την προκαλέσουμε μόνοι μας, με την πίστη μας) αλλά από τον ίδιο μας τον εαυτό και τις αστείρευτες δυνάμεις που κρύβει μέσα της η ελληνική ψυχή. Αν το πιστέψουμε, μπορεί και να το καταφέρουμε το θαύμα, αν όχι, κινδυνεύουμε να χάσουμε την ίδια μας την υπόσταση ως λαός και έθνος. Είναι στο χέρι μας να διατηρήσουμε την ελπίδα. Καλή Ανάσταση σε όλους.

Γράφει

ο Κώστας Κωσταβασίλης