Η προβολή προσφάτως από τη γνωστή τηλεοπτική πλατφόρμα Netflix ενός δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ σχετικά με τη ζωή και την πορεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς την κατάκτηση της Περσικής Αυτοκρατορίας, αν και προκάλεσε πολλές συζητήσεις με τις σκηνές όπου Μέγας Αλέξανδρος και Ηφαιστίων φιλιούνται στο στόμα (κάτι που εν πολλοίς θα μπορούσε και να θεωρηθεί ως πιθανό, αν ερμηνεύσουμε τη φιλία τους ως κάτι περισσότερο) θα πρέπει να προκαλέσει προβληματισμό για μια σειρά άλλων στοιχείων που, αν και λιγότερο προκλητικά, δεν παύουν να είναι πολύ περισσότερο επικίνδυνα. Αντιγράφω από διάφορες κριτικές που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο: «η σειρά με τον Μέγα Αλέξανδρο μοιάζει βγαλμένη από το μυαλό κάποιου σεναριογράφου, ο οποίος όχι μόνο δεν έχει διαβάσει ποτέ του ιστορία αλλά έχει σαν πηγές τα πλέον λανθασμένα αναγνώσματα. Με λίγα λόγια: θέλουμε μεν να κάνουμε μία ακριβή σειρά ντοκιμαντέρ αλλά την ίδια στιγμή δεν θέλουμε να βαρεθεί και κανείς. Οπότε θα βάλουμε μέσα ζουμερές ανακρίβειες και αισχρά κουτσομπολιά.
Το θλιβερό είναι πως μία ολόκληρη πλατφόρμα με τόσα εκατομμύρια και τόση δύναμη δεν μπορεί με τίποτα να μελετήσει τις σωστές πηγές και να δει ποιος ήταν στην πραγματικότητα ο Μέγας Αλέξανδρος. Το πραγματικά ανησυχητικό στην όλη υπόθεση είναι ότι η πλατφόρμα έχει απήχηση σε ένα κοινό που επίσης αγνοεί την Ιστορία. Και όλο αυτό γίνεται προκειμένου να ικανοποιηθεί μία αφήγηση που μάλλον είναι για… τα σκουπίδια. Μια μεγάλη παράβλεψη είναι η παντελής απουσία της εκπαίδευσης που έλαβε ο Μέγας Αλέξανδρος από τον Αριστοτέλη, όπως επίσης και η απουσία του Βουκεφάλα, του πιστού αλόγου του μεγάλου στρατηλάτη. Βλέπουμε με θλίψη τους παραγωγούς να εστιάζουν σε αστείες ιστορίες και κουτσομπολιά που καμία σχέση δεν έχουν με τα ιστορικά γεγονότα. Μα είναι δυνατόν να παρουσιάζουν τον Δαρείο Γ’, έναν από τους πιο ισχυρούς αυτοκράτορες της εποχής του, σαν να είναι ένας φακίρης ή γητευτής φιδιών και μάλιστα με…eyeliner; Να πούμε επίσης πως καμία προσοχή δεν δόθηκε στους λόγους για τους οποίους οι Μακεδόνες ήταν σε θέση να επιτεθούν στους Πέρσες καθώς είχαν αναπτύξει πολεμικές τακτικές ακόμη και εφευρέσεις που χρησιμοποιούσαν στη μάχη. Ακόμη και οι «ακαδημαϊκοί» που παρουσιάζονται να μιλούν στο ντοκιμαντέρ δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον, έχουν την γοητεία ενός… ρομπότ και καταστρέφουν τον ρυθμό σε όλα τα σημεία. (CNN.gr)».
Πρώτο στοιχείο επικινδυνότητας: η αποκοπή των γεγονότων από το ιστορικό τους πλαίσιο. Απ’ ό,τι φαίνεται κανείς από τους δημιουργούς της σειράς δεν ερεύνησε για ποιο λόγο οι Έλληνες εκστράτευσαν εναντίον των Περσών, με αποτέλεσμα να αποσιωπούνται οι εκστρατείες των Περσών εναντίον των Ελλήνων (Περσικοί πόλεμοι), η οικονομική τους διείσδυση και η εμπλοκή τους στα ελληνικά πράγματα (Πελοποννησιακός πόλεμος, Βοιωτικός πόλεμος, Ανταλκίδειος ειρήνη κ.λπ.). Με τον τρόπο αυτό φαίνεται σαν οι κακοί Δυτικοί (Έλληνες) να προσπάθησαν να εισβάλουν στους καλούς Ανατολίτες (Πέρσες), γεγονός που συνεισφέρει με τη σειρά του στην καλλιέργεια μιας παρανόησης που ενισχύει τη σύγκρουση των δύο κόσμων (χριστιανικού/δυτικού έναντι μουσουλμανικού/ανατολικού). Γιατί ας μη γελιόμαστε, δεν είναι μόνο δύο διαφορετικές πολεμικές τακτικές που αντιπαρατίθενται εδώ, αλλά δύο διαφορετικοί τρόποι ζωής, δύο διαμετρικά αντίθετοι πολιτισμικοί άξονες που διαμορφώνονται από τις αξίες και τις αξιακές παραδοχές του ελληνισμού ο ένας και της ανατολίτικης νοοτροπίας ο άλλος. Υπάρχει, λοιπόν, ο κίνδυνος να θεωρηθεί ότι ο πολιτισμός που κυριαρχεί σήμερα στις περιοχές που κατέκτησε ο Μέγας Αλέξανδρος είναι συνέχεια του τότε πολιτισμού, ο οποίος όμως έπαψε να υφίσταται όταν οι περιοχές αυτές κατακτήθηκαν από τη μουσουλμανική επέκταση.
Αντιγράφω από άλλη κριτική: «Συνολικά, βλέπουμε έναν στρατηλάτη, έναν άνθρωπο που ενέπνεε σεβασμό και φόβο, να μοιάζει με σχολιαρόπαιδο. Αν δηλαδή ήταν αυτός ο Μέγας Αλέξανδρος στην τότε πραγματικότητα, μάλλον δεν θα είχε γίνει ποτέ Μέγας, θα είχε παραμείνει μικρός και δεν θα υπήρχαν σήμερα τόσες Αλεξάνδρειες και τόσες πόλεις προς τιμήν του. Κι ούτε που θα ασχολείτο κανείς με τον τάφο του (intronews.gr)». Αν λάβουμε υπ’ όψιν και τη σκηνή με τον Ηφαιστίωνα, εμφανίζεται δεύτερος, διπλός κίνδυνος: να παραποιηθεί, αφενός, η εικόνα του μεγάλου στρατηλάτη και αναμορφωτή, ενός ανθρώπου που επί της ουσίας δεν διεξήγαγε έναν απλό κατακτητικό πόλεμο, αλλά μια ένοπλη εξερεύνηση, του στρατηγού που έχυσε το νερό που του έφεραν μέσα στην έρημο, γιατί οι στρατιώτες του δεν είχαν να πιούν, του ανθρώπου που υποδέχτηκαν ως ελευθερωτή οι κατακτημένοι από τους Πέρσες λαοί. Αφετέρου, να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι στην αρχαία Ελλάδα οι ανθρώπινες σχέσεις βασίζονταν αποκλειστικά και μόνο στη σεξουαλική επιθυμία (ομόφυλη ή ετερόφυλη), αποκλείοντας την πνευματική σχέση μεταξύ τους, τη στιγμή που, αν πιστέψουμε τα αρχαία συγγράμματα, χωρίς ισχυρή πνευματική σύζευξη δεν υπήρχε και άλλη επαφή.
Παραθέτω, τέλος, απόσπασμα από άλλη μια κριτική: «Οι ιστορικές ανακρίβειες είναι επίσης πολλές, ειδικά για μια σειρά που φέρει την ταμπέλα τού –έστω δραματοποιημένου– ντοκιμαντέρ: ο γεννημένος το 356 π.Χ. Αλέξανδρος δεν θα μπορούσε, για παράδειγμα, να βρίσκεται ακόμη εξόριστος στην Ιλλυρία το 334 π.Χ., στα 22 του, κυρίως διότι ήταν ήδη βασιλιάς της Μακεδονίας δύο χρόνια νωρίτερα. Επίσης, η απεικόνιση της μεγάλης μάχης του Γρανικού ποταμού ως αποκλειστικά σύγκρουση ιππικού είναι κωμική, αν σκεφτεί κανείς την τεράστια σημασία της σαρισσοφόρου μακεδονικής φάλαγγας, η οποία παρεμπιπτόντως δεν αναφέρεται πουθενά. (kathimerini.gr)». Εδώ έγκειται ο τρίτος κίνδυνος: αν δει ένα παιδί (ακόμα κι ένας έφηβος) τη σειρά αυτή, ή και οποιαδήποτε άλλη σειρά, ταινία ή κινούμενο σχέδιο ή εικόνα που διασκευάζει επί το μυθωδέστερον τα ιστορικά γεγονότα, δεν θα μπορέσει να διαμορφώσει, κατά την άποψή μου, ορθή αντίληψη για τα γεγονότα αυτά καθώς το γραπτό κείμενο από οποιοδήποτε βιβλίο δύσκολα μπορεί να αντικαταστήσει την εντύπωση που προκαλεί η εικόνα. Αν όμως ο σκηνοθέτης της «Τροίας», για παράδειγμα, μπορούσε να διασκευάσει έναν μύθο κατά το δοκούν (ανεξάρτητα από το ιστορικό τους υπόβαθρο τα ομηρικά έπη δεν παύουν να είναι ένα λογοτεχνικό ποιητικό κείμενο), τα ιστορικά γεγονότα καλό είναι να μην παραποιούνται, ή τουλάχιστον να μην παρουσιάζονται με λάθος τρόπο ειδικά σε άτομα που δεν έχουν διαμορφώσει ακόμη πλήρη άποψη για τα γεγονότα. Ο κίνδυνος αυτός είναι ακόμη μεγαλύτερος, καθώς, όπως αναφέρεται στο unboxholics.gr, «το ντοκιμαντέρ για τον Μέγα Αλέξανδρο φαίνεται ότι σαρώνει στην Ελλάδα, αφού μέσα σε λίγες ημέρες από την κυκλοφορία του κατάφερε να κερδίσει την πρώτη θέση στα charts».
Δεδομένης της μεγάλης απήχησης που έχει το όνομα του μεγάλου Αλεξάνδρου στις χώρες της Ανατολής, αλλά και της Δύσης (ο Αλέξανδρος ως Ισκαντάρ ή Σικαντάρ εμφανίζεται στις παραδόσεις του Πακιστάν, του Αφγανιστάν, της Ινδίας, ενώ σε κάποιες παραδόσεις λαμβάνουν χώρα περιπέτειές του ακόμη και σε περιοχές όπου δεν πήγε ποτέ, όπως η Σκανδιναβία), καλό θα ήταν να υπάρξει μια γενικότερη αντίδραση-αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα όχι μόνο στο πώς προσλαμβάνεται η ιστορία από τη σύγχρονη νέα γενιά, αλλά και στο πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προπαγανδιστικούς σκοπούς. Γιατί, έτσι όπως το πάνε οι Αμερικανοί παραγωγοί το πράγμα, δεν είναι απίθανο να ακούσουμε αργότερα από κανέναν μπόμπιρα ότι τους Πέρσες δεν τους νίκησαν οι Έλληνες, αλλά η Ζήνα με τη βοήθεια των Μογγόλων φίλων της και του Ιούλιου Καίσαρα!
Δείτε εδώ κείμενα του κ.Κωσταβασίλη.