Οι πρόσφατες ειδήσεις που έκαναν το γύρο των ΜΜΕ και του διαδικτύου σχετικά με τον άγριο ξυλοδαρμό 14χρονης μαθήτριας υπό τα βλέμματα απαθών συνομηλίκων της που απλά παρακολουθούσαν, καθώς με τη βίαιη συμπλοκή νέων έξω από σχολείο ή τη κακοποίηση νηπίου από συνομήλικά του νήπια σε παιδικό σταθμό, φέρνουν με ανησυχητικό, όσο και θλιβερό τρόπο στο προσκήνιο, για μια ακόμη φορά, το ζήτημα της νεανικής παραβατικότητας, αλλά και της εφηβικής βίας. Είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολύ την κοινωνία μας και για το οποίο έχουν γραφεί ουκ ολίγες αναλύσεις που εστιάζουν κυρίως στην αναζήτηση των αιτιών. Ο κοινός τόπος όλων αυτών των αναλύσεων είναι πάνω-κάτω ο εξής: τα αίτια της παραβατικότητας εφήβων, μπορεί να είναι τριών ειδών: οικογενειακά, κοινωνικά και όσα σχετίζονται με την αποδοχή λανθασμένων προτύπων. Όταν μιλάμε για αίτια που προέρχονται από την οικογένεια, αναφερόμαστε στη συνέχιση ενός κύκλου επιθετικότητας ή την αμέλεια και την έλλειψη προσοχής των γονέων προς τα παιδιά τους, τα οποία πολλές φορές προσπαθούν να τους τραβήξουν την προσοχή με ανορθόδοξους και καταστρεπτικούς τρόπους. Τα κοινωνικά αίτια της εφηβικής παραβατικότητας μπορεί να έχουν να κάνουν με την αίσθηση αποκλεισμού που λαμβάνει ο έφηβος από τον κοινωνικό του περίγυρο. Τέλος τα λανθασμένα πρότυπα που προβάλλονται από τα Μ.Μ.Ε και το διαδίκτυο, μπορεί να οδηγήσουν ένα άτομο, στην ευάλωτη περίοδο της εφηβείας του, να κανονικοποιεί παραβατικές συμπεριφορές που προβάλλονται από τις οθόνες και να πιστεύει πως, αν τις ακολουθήσει, θα γίνει πιο cool.

Πολύ σωστά είναι όλα αυτά, αλλά δεν εξηγούν ούτε την ταχύτατη αύξηση των φαινομένων, ούτε την κανονικοποίησή τους, ούτε την αδιαφορία των συνομηλίκων για το απεχθές φαινόμενο. Σύμφωνα με τον ψυχίατρο Σωκράτη Εμμανουηλίδη, το φαινόμενο είναι πολυσύνθετο και υπό εξέλιξη, ενώ οι αιτίες της ανάπτυξης της παιδικής και νεανικής εγκληματικότητας είναι πολύ περισσότερες από τις προαναφερόμενες. Θα πρέπει να σταθούμε λοιπόν στον κομβικό ρόλο της οικογένειας και των πρώιμων δεσμών που αναπτύσσονται εντός αυτής, αλλά και σε κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη των νέων και την ένταξή τους σε ομάδες με παραβατική συμπεριφορά. Κι αυτό διότι η βία και οι εκδηλώσεις φαινομένων κοινωνικής παθογένειας είναι προϊόν της ίδιας της κοινωνίας μας που βαδίζει αργά, αλλά σταθερά, προς μια μεταστροφή της σε κακέκτυπο της αμερικανικής κοινωνίας με τα γκέτο, τις συμμορίες (ενηλίκων και ανηλίκων), τις βαθιές κοινωνικές διαφορές και με κυρίαρχα πρότυπα το εύκολο χρήμα, την παρανομία και τη «μαγκιά». Ακόμα και στα (ο Θεός να τα κάνει) τραγούδια που ακούνε οι νέοι μας σήμερα ποια πρότυπα κυριαρχούν; Αυτά του παράνομου που διακινεί ναρκωτικά, επιδιώκει και κερδίζει με παράνομα μέσα εύκολο χρήμα, δεν δεσμεύεται από κανόνες, νόμους και υποχρεώσεις και «καίει» το μυαλό του στα ηλεκτρονικά. Όταν δεν προβάλλονται σωστά μοντέλα ζωής ούτε από την οικογένεια, ούτε από το σχολείο, ούτε από την πολιτεία, τότε είναι λογικό και επόμενο ότι ο νέος θα κατασκευάσει ένα δικό του μοντέλο επιβίωσης στην κοινωνία που θα βασίζεται στον «νόμο» της ζούγκλας. Οι αξίες άλλα και τα λειτουργήματα που εξευγενίζουν τον άνθρωπο, όπως είναι οι εκπαιδευτικοί, υποτιμώνται από τα σύγχρονα κράτη, και στον αντίποδα προβάλλονται αυτοί που βγάζουν εύκολο χρήμα «κλέβοντας τα πάντα» όπως είπε πρόσφατα ο Πεπ Γκουαρντιόλα.

Εδώ φαίνεται πόσο έχει ανατραπεί το παραδοσιακό πρότυπο αγωγής που βασιζόταν σε πρώτο επίπεδο στη συμβίωση μέσα στην οικογένεια. Κι αυτό γιατί παλαιότερα η οικογένεια αποτελούσε πρωταρχικό φορέα αγωγής. Εκεί το παιδί και ο έφηβος συνειδητοποιούσε ότι για να συμβιώσει μέσα σε μια ομάδα θα πρέπει να τηρεί συγκεκριμένα όρια και κανόνες, η παράβαση των οποίων επέφερε συνέπειες. Δεν αναπολώ (προς Θεού!) τις εποχές που οι συνέπειες αυτές επέφεραν επιπλέον βία και σωματικές τιμωρίες, αλλά θα πρέπει να κατανοήσουμε πως, χωρίς το πρώτο αυτό στάδιο διαπαιδαγώγησης, τα παιδιά και οι έφηβοι φτάνουν στο δεύτερο επίπεδο, εκείνο του σχολείου, χωρίς την αίσθηση της κοινωνικότητας και της τήρησης των ορίων. Δυστυχώς και εντός του πλαισίου των σχολείων έχει χαθεί ο πραγματικός στόχος, αυτός της ορθής διαπαιδαγώγησης και έχει υποβιβαστεί ή και «καταπλακωθεί» από τις υποχρεώσεις της «κάλυψης της ύλης», της «προετοιμασίας των εξετάσεων» κ.λπ. Όταν, όμως, ο γονιός γίνεται αυτόματα απλός διεκπεραιωτής των επιθυμιών του παιδιού, όταν στην οικογένεια δεν τίθενται όρια και κανόνες, όταν στο σχολείο ο δάσκαλος γίνεται κατά κύριο λόγο διεκπεραιωτής ύλης και ο χώρος του σχολείου φαντάζει ως μια υποχρεωτική διαδικασία τύπου «φυλακής» μόνο και μόνο για να μη μείνουν τα παιδιά από απουσίες και να φτάσουν στις εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο, όταν η κοινωνία αποτελεί η ίδια ένα πλαίσιο βίας που αποξενώνει τους νέους και τους αποδιώχνει, χωρίς να τους επιτρέπει ελπίδα για το μέλλον ή κάποια ουσιαστική προοπτική, τι μπορούμε να περιμένουμε παρά μόνο διόγκωση αυτής της βίας και εξάπλωσή της;

Είναι απολύτως απαραίτητο, επομένως, να συνειδητοποιούν οι γονείς ότι η ζωή τους, ο τρόπος σχέσεων τους με τους άλλους, τα λόγια τους, οι πράξεις τους, τα συναισθήματά τους, οι πεποιθήσεις τους και οι συμπεριφορές τους τίθενται υπό άμεση παρατήρηση από τα παιδιά και καταγράφονται, με κάθε λεπτομέρεια, μέσα στην ψυχή και στους εγκεφαλικούς τους νευρώνες, αποτελώντας τα θεμέλια της δικής τους ζωής και συμπεριφοράς. Είναι απολύτως απαραίτητο οι δάσκαλοι (καθηγητές κ.λπ.) να θυμούνται τα λόγια του Ε. Π. Παπανούτσου, ότι «από το ¨δάσκαλο¨ περιμένουμε κάτι άλλο: ώριμος αυτός, γεμάτος από την πείρα της ζωής που αποκτάται με κόπο και με πόνο, να σταθεί κοντά στον νέο, τον άπλερο άνθρωπο και να τον βοηθήσει να ωριμάσει, να ενηλικιωθεί πνευματικά, να γίνει ένας αυθύπαρκτος άνθρωπος». Πολύ περισσότερο, όμως, είναι απαραίτητο η ίδια η πολιτεία να κάνει μια βαθιά τομή και να στηρίξει (ψυχολογικά, οικονομικά, ηθικά) την οικογένεια, την εκπαίδευση και τη νέα γενιά. Γιατί η βία δεν λογίζεται μόνο ως σωματική κακοποίηση, αλλά και ως ψυχική καταπίεση και ηθική υποβάθμιση. Είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε μέσα σε μια κοινωνία ατελεύτητης βίας; Θέλω να είμαι αισιόδοξος και να πιστεύω ότι θα βρούμε το δρόμο μας για την ανθρωπιά. Η λύση είναι απλή. Στροφή στο συνάνθρωπο, όπου κι αν βρίσκεται. Το λέει το Ευαγγέλιο, το λένε και οι ποιητές μας. Πόσοι από εμάς έχουμε αυτιά και καρδιά να το ακούσουμε;

Δείτε εδώ κείμενα του κ.Κωσταβασίλη