Το 1ο φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας που διεξήχθη το Σαββατοκύριακο 26 και 27 Νοεμβρίου στην αίθουσα του «ΣΚΟΥΦΑ», με συνδιοργάνωση από το «ΣΚΟΥΦΑ», τον «Αστρολάβο», την Κινηματογραφική Λέσχη Άρτας, τη φωτογραφική ομάδα art.A’s Φ.Ο.Α. και τη φωτογραφική ομάδα ΦωτΟΑρτ, έφερε στο προσκήνιο ένα είδος λογοτεχνίας, το οποίο, αν και αρκετά παραγνωρισμένο, έχει ασκήσει μεγάλη επίδραση στην ευρύτερη λογοτεχνική παραγωγή, σε άλλα λογοτεχνικά είδη, αλλά και στην ευρύτερη καλλιτεχνική δημιουργία (εικαστικά, θέατρο, κινηματογράφος, μουσική κ.λπ).

Όταν ακούμε τον όρο αστυνομικό μυθιστόρημα, το μυαλό μας σχηματίζει, σχεδόν αυθόρμητα, θα έλεγα με έναν ψυχαναγκαστικό τρόπο, κάποιους σχεδόν αυτονόητους συνειρμούς. Σκεφτόμαστε τον σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ και τον Σέρλοκ Χολμς, την Αγκάθα Κρίστι και τον Ηρακλή Πουαρό (που τον έχουν υποδυθεί κυρίως άγγλοι ηθοποιοί με κλασική σαιξπηρική παιδεία όπως ο Άλμπερτ Φίνεϋ, ο σερ Πίτερ Ουστίνωφ, ο σερ Ντέηβιντ Σουσέι, και προσφάτως ο Κένεθ Μπράνα) ή τη Μις Μαρπλ, τον Ζωρζ Σιμενόν και τον επιθεωρητή Μαιγκρέ (εξαιρετικά αποδοσμένος στο ομώνυμο σήριαλ από τον Ρόουαν Άτκινσον στην ωριμότερη, ίσως, στιγμή της καριέρας του), τον Ρέημοντ Τσάντλερ και τον ντετέκτιβ Μάρλοου, τον Αντρέα Καμιλέρι και τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο, το Τζο Νέσμπο και τον επιθεωρητή Χάρι Χόλε (ταυτισμένο με τη φιγούρα του Μάικλ Φάσμπεντερ). Και παράλληλα τους δικούς μας Γιάννη Μαρή, με τον αστυνόμο Μπέκα (ταυτισμένο σχεδόν με τη φιγούρα του Σταύρου Ξενίδη για τους παλαιότερους και του Ιεροκλή Μιχαηλίδη για τους νεότερους), και Πέτρο Μάρκαρη με τον αστυνόμο Χαρίτο (που υποδύθηκε πολύ επιτυχημένα ο Μηνάς Χατζησάβας).

Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται, απ’ όσα αναφέραμε παραπάνω, ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι μια παράσταση με πρωταγωνιστές αστυνομικούς (επίσημους ή ιδιωτικούς) που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με ιδιαίτερες μεθόδους (ορθόδοξες ή λιγότερο ορθόδοξες, άλλοτε νόμιμες απόλυτα κι άλλοτε στα όρια του νόμου) επιχειρούν να επιβάλουν το νόμο στις περιπτώσεις που αυτός παραβιάζεται από μεμονωμένα άτομα ή ομάδες ατόμων. Επομένως, θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς, δεν υπάρχει αστυνομική λογοτεχνία χωρίς αστυνόμους; Η απάντηση είναι ότι σαφώς και μπορεί να υπάρξει τέτοια περίπτωση, κι εκεί, όμως, θα εμφανίζεται κάποια στιγμή ένας τιμωρός του εγκλήματος, ένας φορέας του καλού που θα αποδώσει δικαιοσύνη και θα αποκαταστήσει την τάξη των πραγμάτων, είτε είναι κάποιος εξωτερικός παράγοντας είτε είναι οι τύψεις και οι ερινύες με τη μορφή σκληρού τιμωρού του εγκλήματος. Έτσι, η αστυνομική λογοτεχνία σχετίζεται όχι μόνο με το ποιος διέπραξε ένα έγκλημα, αλλά, πολύ περισσότερο, με το πώς διαπράχθηκε το έγκλημα αυτό και, το κυριότερο, γιατί έγινε κάτι τέτοιο.

Επομένως η αστυνομική λογοτεχνία αφορά το έγκλημα, αλλά και την ψυχοσύνθεση του δράστη, τις συνθήκες υπό τις οποίες διαπράχθηκε, αλλά, το κυριότερο, το κοινωνικό υπόβαθρο της εγκληματικής δραστηριότητας, σε σημείο που να ταυτίζεται, φορές-φορές, με το μυθιστόρημα κοινωνικής καταγγελίας έχοντας, στο μεταξύ, δεχθεί επιρροές τόσο από το ηθογραφικό διήγημα του 19ου αιώνα (Η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, Το «Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου»), του Βιζυηνού κ.λπ., αλλά και το καθαυτό αστικό μυθιστόρημα με τον Καραγάτση (Οι λησταί εις τα πρόθυρα των Αθηνών, Κίτρινος Φάκελος κ.α.).

Με τη σειρά του το αστυνομικό μυθιστόρημα, αν και ξεκίνησε ως παραλογοτεχνία και έβγαινε σε φτηνιάρικες εκδόσεις για να αγοράζεται και να διαβάζεται εύκολα, άσκησε πολύ μεγάλη επίδραση και σε άλλα, πιο κλασικά και αναγνωρισμένα είδη λογοτεχνίας. Ένα τέτοιο είδος είναι το ιστορικό μυθιστόρημα, με αποτέλεσμα να έχουν ήδη εκδοθεί ποικίλα ιστορικά μυθιστορήματα με αστυνομική πλοκή προσαρμοσμένη στις συνθήκες της κάθε εποχής.

Για παράδειγμα, ο Ουμπέρτο Έκο μιλά για τη μεσαιωνική ιστορία και τις συνθήκες ζωής στον ύστερο Μεσαίωνα με το Όνομα του Ρόδου, ένα πληθωρικό μυθιστόρημα στο οποίο ένας μοναχός αναζητά τον ένοχο μιας σειράς δολοφονιών σε ένα μοναστήρι Φραγκισκανών ή Βενεδικτίνων μοναχών στη Βόρεια Ιταλία το 13ο αιώνα. Ο γνωστός (Ιταλός επίσης) δημοσιογράφος και συγγραφέας, Μπρούνο Βεντάβολι, στο μυθιστόρημά του «Δολοφονία στον Όλυμπο», τοποθετεί μια αστυνομική πλοκή εξιχνίασης μιας δολοφονίας στον Όλυμπο και συγκεκριμένα στην κατοικία των θεών της αρχαίας Ελλάδας, με το Δία να εμπλέκεται άμεσα, αλλά και τεκμηριωμένα ιστορικά στοιχεία για την καθημερινότητα της ύστερης αρχαϊκής περιόδου.

H Καναδή Μάργκαρετ Ντούντυ, στο μυθιστόρημά της «Ο Αριστοτέλης και η θεία Δίκη», χρησιμοποιεί το γνωστό φιλόσοφο ως ερευνητή που αναλαμβάνει να ξεδιαλύνει μια δολοφονία, παρουσιάζοντάς μας και ιστορικά στοιχεία για την αρχαία Αθήνα και τη λειτουργία του μαντείου των Δελφών, αλλά και στοιχεία της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Με την αρχαία Αθήνα, αλλά και την πλατωνική φιλοσοφία ασχολείται το αριστούργημα του Χοσέ Κάρλος Σομόθα, «Το σπήλαιο των ιδεών», ένα ιστορικοκαστυνομικοκοινωνικό μυθιστόρημα με φιλοσοφικές προεκτάσεις.

Όμως και στην παιδική λογοτεχνία έχει επιδράσει το αστυνομικό μυθιστόρημα, με συγγραφείς όπως η Ένιντ Μπλάυτον (Τα πέντε λαγωνικά, Οι μυστικοί Εφτά), ο Γιούργκεν Μπάνσκερους (Μια υπόθεση για τον ντετέκτιβ Κλουζ, σε διάφορες περιπέτειες), η Νίτσα Τζώρτζογλου (Τα τρία Σίγμα, Νονοί σε δράση) να συγκροτούν εξαιρετικά βιβλία για παιδιά με αστυνομική πλοκή και δράση. Δεν περιορίζεται μόνον εδώ η επίδραση της αστυνομικής λογοτεχνίας, αλλά εμφανίζεται και στις εικαστικές τέχνες, όπου, για παράδειγμα ο Σέρλοκ Χολμς αποτελεί θέμα αρκετών πινάκων, στο θέατρο το σινεμά τη μουσική, ακόμα και σε επιτραπέζια παιχνίδια (Κλούντο, Μυστήρια στο Πεκίνο κ.λπ). Τα χαρακτηριστικά της στοιχεία (σασπένς, αγωνία, ταχύτητα στην πλοκή, εξέλιξη των χαρακτήρων, μυστήριο αλλά και απόδοση δικαίου, μάχη του καλού με το κακό), μπορούν να αποτελέσουν εξαιρετικό κίνητρο ώστε τα νέα παιδιά να ασχοληθούν με το διάβασμα.

Έτσι, το 1ο φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας της πόλης μας, με ομιλητές καταξιωμένους λογοτέχνες του είδους, όπως ο Γρηγόρης Αζαριάδης, ο Φίλιππος Φιλίππου κι ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, εγνωσμένου κύρους επιστήμονες όπως ο Γιάννης Πανούσης και η Μαρτίνα Μπρίτσα, με έκθεση φωτογραφίας εμπνευσμένης από την αστυνομική λογοτεχνία, συναυλία της φιλαρμονικής του ΣΚΟΥΦΑ με σάουντρακ από αστυνομικές σειρές και ταινίες και προβολή ταινίας από την κινηματογραφική λέσχη, αποτέλεσε μια πολύ καλή αφορμή για να έρθουν πιο κοντά οι νέοι και οι νέες της πόλης μας με το βιβλίο.

Μόνο κέρδος μπορούν να έχουν από αυτό.