Το Σάββατο που μας πέρασε, ανήμερα, δηλαδή, της Πρωτοχρονιάς, η ΕΡΤ μετέδωσε την καθιερωμένη πρωτοχρονιάτικη συναυλία από το μέγαρο της Φιλαρμονικής της Βιέννης (μέγαρο το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, κατασκευάστηκε με χρήματα του Νικολάου Δούμπα, Έλληνα ομογενή βλάχικης καταγωγής). Τη συναυλία αυτή, ένα μοναδικό δείγμα μουσικής πανδαισίας και υψηλής αισθητικής, διηύθυνε για Τρίτη φορά στην καριέρα του ο σπουδαίος πιανίστας και αρχιμουσικός Ντάνιελ Μπάρενμπόιμ. Ο κ. Μπάρενμπόιμ, που θα κλείσει σε λίγους μήνες τα 80 του χρόνια, γεννήθηκε στην Αργεντινή από Εβραίους γονείς και έχει και την Αργεντίνικη αλλά και την Ισραηλινή υπηκοότητα. Παράλληλα, όμως, επέλεξε να ζητήσει (και έλαβε) και την Παλαιστινιακή υπηκοότητα σε ένδειξη συμπαράστασης στον αγώνα του Παλαιστινιακού λαού για ανεξάρτητη υπόσταση. Τα γράφω αυτά για να καταδείξω το μέγεθος της προσωπικότητας του ανθρώπου, μιας προσωπικότητας που πέρα από το μεγάλο ταλέντο του στη μουσική (διακρίθηκε ως παιδί θαύμα στο πιάνο τη δεκαετία του 60), και την πείρα των χρόνων (καθώς μπαίνει στην ένατη δεκαετία της ζωής του), διαθέτει και τη σοφία αλλά και τη μεγαλοσύνη της ανθρωπιάς που (θα πρέπει να) διαθέτουν όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι.
Στη διάρκεια, λοιπόν, της συναυλίας, ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος, διέκοψε για λίγο τους μουσικούς και, αφού ευχήθηκε το καθιερωμένο «καλή χρονιά», είπε δυο λόγια στο κοινό που παρακολουθούσε τη συναυλία, μ’ άλλα λόγια σε όσους και όσες ήταν μέσα στην αίθουσα, αλλά και σε όλους εμάς που την παρακολουθούσαμε. Τόνισε ότι ο κορωνοϊός δεν είναι μόνο μια υγειονομική λαίλαπα, αλλά κινδυνεύει να μεταβληθεί σε καταστροφή της ανθρωπότητας, καθώς διασπείρει μεταξύ των ανθρώπων το φόβο του ενός για τον άλλο και τους αναγκάζει να επιλέγουν την απομόνωση και τον ιδιωτισμό. Επεσήμανε ότι κάποια στιγμή θα νικήσουμε, ως ανθρωπότητα, τον κορωνοϊό, αλλά δεν θα πρέπει να χάσουμε αυτό που μας χαρακτηρίζει ως ανθρώπινα όντα, δηλαδή την ικανότητά μας και την ανάγκη μας να συμβιώνουμε, να λειτουργούμε ως ομάδες και να δείχνουμε αλληλεγγύη ο ένας προς τον άλλο. Έφερε, δε, ως παράδειγμα μιας τέτοιας ομαδικής δουλειάς (και μάλιστα σε συνθήκες πανδημίας) τη συμπεριφορά των μελών της ορχήστρας που εκείνη την ώρα διηύθυνε. Όλα αυτά ακούγονται ιδιαίτερα επίκαιρα σε μια εποχή στην οποία η απομόνωση, ο φόβος, αλλά και η φτώχεια, η αβεβαιότητα, η διάψευση ελπίδων, η απουσία ουσιαστικής ανθρωπιστικής παιδείας, αλλά, κυρίως, η απληστία των ισχυρών οδηγούν τους ανθρώπους είτε στην αυτοκαταστροφή είτε στο έγκλημα.
Η απληστία του άκρατου φιλελευθερισμού είναι αυτή που οδηγεί τους υπεύθυνους των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών να επιχειρούν να διευρύνουν τα κέρδη τους εις βάρος των ασθενέστερων και να μην επιτρέπουν τη διακίνηση όσων εμβολίων χρειάζονται οι φτωχότερες χώρες. Ειδικά οι λεγόμενες χώρες του «τρίτου κόσμου». Είναι η ίδια απληστία που ωθεί βιομήχανους και πολιτικούς να επιτρέπουν την εκτίναξη των τιμών και της ανεργίας στα ύψη με το πρόσχημα της προστασίας της ελεύθερης αγοράς, που οδηγεί δημόσιους άρχοντες να χρηματοδοτούν (με δημόσιο χρήμα) φιέστες αμφίβολης αισθητικής τη στιγμή που υπάρχουν ανάγκες σε τρόφιμα και φάρμακα για ουκ ολίγες οικογένειες, που μετατρέπει θεωρητικά ήρεμους ανθρώπους σε έρμαια του φόβου και της εξάρτησης από κάθε επιτήδειο εργοδότη που δε διαθέτει στοιχειώδη σεβασμό για το συνάνθρωπο. Είναι η ακραία αρνητική μορφή του καπιταλισμού που βιώνουμε, ιδιαίτερα όταν έχει χαθεί η ανθρωπιά από την κοινωνία μας.
Ανθρωπιά σημαίνει να νοιάζεσαι για το διπλανό σου, όποιος κι αν είναι ό,τι χρώμα δέρματος κι αν έχει, όποιο φύλο κι αν δηλώνει. Είναι το περιεχόμενο της εντολής «αγαπάτε αλλήλους» που 2 χιλιετίες μετά τη Θεία Γέννηση, δεν έχουμε καταφέρει να κατακτήσουμε οι άνθρωποι. Κι όμως, αυτό είναι το περιεχόμενο και η η ουσία της λεγόμενης «ανθρωπιστικής παιδείας», που έχει γίνει καραμέλα σχεδόν σε κάθε αξιοπρεπή έκθεση μαθητή του λυκείου. Κι όμως αν ρωτήσετε τους νέους αυτούς, ακόμα κι εμάς τους δασκάλους τους (που τους προτρέπουμε να γράφουν τα περί ανθρωπιστικής παιδείας) τι ακριβώς θέλουν να πουν με τον όρο αυτό, δεν θα ξέρουν να σας απαντήσουν. Πιστεύω ότι αυτό συμβαίνει διότι έχουμε χάσει το ενδιαφέρον μας για το συνάνθρωπο και γενικότερα για το διπλανό μας. Όταν όμως αδιαφορούμε για το συνάνθρωπό μας, ας μην περιμένουμε να ενδιαφερθεί αυτός για μας. Φοβάμαι ότι δεν θα αργήσει η στιγμή που θα καταλήξουμε να κλέβουν το σπίτι του διπλανού μας κι εμείς να μην κάνουμε τίποτε, όχι τόσο από φόβο, όσο από αδιαφορία. Κάποτε, αν δεν κάποια οικογένεια είχε έλλειψη από κάτι, μπορούσε να το ζητήσει άφοβα από το γείτονα, γνωρίζοντας ότι κάποια στιγμή θα του το ανταπέδιδε. Έτσι ήταν τότε τα πράγματα, διαμορφωμένα στη λογική της αλληλεγγύης και της συνεργασίας. Σήμερα μπορεί να πεθάνεις της πείνας και να μη βρεθεί κανείς να σου δώσει ένα κομμάτι ψωμί, άσε που δε θα τολμήσεις να το ζητήσεις από κανένα γείτονα. Κάπως έτσι αρχίσαμε να χάνουμε το νόημα της ζωής και να ξεχνάμε ότι είμαστε άνθρωποι.
Αυτό λοιπόν, πιστεύω ότι, είναι το περιεχόμενο της ανθρωπιστικής παιδείας και προς τα εκεί θα πρέπει να στρέψουμε το ενδιαφέρον των νέων μας, αν θέλουμε να έχουμε κάποια αισιοδοξία για το μέλλον. Να ξαναβρούμε, δηλαδή, τη χαρά της επαφής με τους ανθρώπους, που θα μας κάνει να ξαναβρούμε τη χαρά στην ίδια μας τη ζωή. Δεν είναι αδύνατο να συμβεί αυτό, ακόμα και στις ιδιάζουσες συνθήκες όπου ζούμε. Αρκεί να προσέχουμε για χάρη του διπλανού μας, να τηρούμε τις αποστάσεις, να κάνουμε τα τεστ (που θα πρέπει κάποια στιγμή να δίνονται δωρεάν ή τουλάχιστον με προσιτή διατίμηση για όλους), να εμβολιαστούμε και να μην επιτρέψουμε στο φόβο και την απληστία να μας νικήσουν. Καλή χρονιά σε όλους!
Γράφει ο
Κώστας Κωσταβασίλης